പ്രാണവായു

प्राणादिभेदात्पञ्चात्मा वायुः, प्राणोऽत्र मूर्धगः। 

उरःकण्ठचरो बुद्धिहृदयेन्द्रियचित्तदृक्॥४

ष्ठीवनक्षवथूद्गारनिःश्वासान्नप्रवेशकृत्।"

( अ हृ सू रसभेदीयम् )

वायु प्राणादिभेदात्-प्राणोदानव्यानसमानापानैः- 

पञ्चात्मा भवति। अत्र प्राण: मूर्धगः,उरःकण्ठचर:

बुद्धिहृदयेन्द्रियचित्तदृक् ष्ठीवनक्षवथूद्गारनिःश्वास

अन्नप्रवेशकृत् ।

" പ്രാണാദിഭേദാത്പഞ്ചാത്മാ

വായു: , പ്രാണോത്ര മൂർദ്ധഗ:

ഉര:കണ്ഠചരോ ബുദ്ധി:

ഹൃദയേന്ദ്രിയചിത്തദൃക്

ഷ്ഠീവനക്ഷവഥൂദ്ഗാര

നിശ്വാസാന്നപ്രവേശകൃത്."

വായു - പ്രാണൻ ,ഉദാനൻ , വ്യാനൻ ,

സമാനൻ , അപാനൻ  ഇങ്ങനെ

അഞ്ചു വിധത്തിലുണ്ട്.

ഇതിൽ പ്രാണവായു ശിരസ്സിൽ സ്ഥിതി

ചെയ്യുന്നു. ഉരസ്സിലും കണ്ഠത്തിലും

സഞ്ചരിക്കുന്നു. ബുദ്ധി , ഹൃദയം ,

ഇന്ദ്രിയങ്ങൾ  , മനസ്സ് ഇവയുടെ

പ്രവർത്തനത്തെ നിയന്ത്രിക്കുന്നു. 

തുപ്പുക , തുമ്മുക , ഏമ്പക്കമിടുക ,

ശ്വാസോച്ഛ്വാസം ചെയ്യുക , അന്ന

ത്തെ പ്രവേശിപ്പിക്കുക എന്നിവ

പ്രാണവായുവിന്റെ കർമ്മങ്ങൾ

ആകുന്നു .