Ayurvedic management of major Gastroenterological disorders, including Hepatitis, Peptic Ulcer Disease, GERD, Diarrhea, and Constipation, with detailed classical references and clinical Ayurvedic correlation.

Ayurvedic management of major Gastroenterological disorders, including Hepatitis, Peptic Ulcer Disease, GERD, Diarrhea, and Constipation, with detailed classical references and clinical Ayurvedic correlation.


🟡 1. Hepatitis

(Acute and Chronic Liver Inflammation)


🔹 Ayurvedic Correlation:

Modern Disease Ayurvedic Equivalent
Hepatitis A/B/C Kāmala (कामला), Halimaka, Yakṛddoṣa, Pāndu Anubandha
  • Charaka Cikitsāsthāna 16, 17, Ashtanga Hridaya Cikitsā 13, Suśruta Uttara 44


🔹 Samprapti:

  • PittaprakopaRaktadushtiYakṛd dusti → leads to Kāmala

  • Associated with Rasa-Rakta dhātu dusti, Agni mandya, and Ama


🔹 Chikitsā Sūtra (C.S. Cikitsā 16/40):

“कामलां पुनरत्यर्थं पाण्डुलिङ्गान्वितां हिनुयात् पित्तघ्नैः शीतलैः सन्धानीयैश्च”
– Use of Pittaghna, Shītala, Yakṛd-utttejak drugs


🔹 Treatment:

  1. Langhana, Deepana–Pachana

  2. Pitta-virechana (Purgation)

  3. Yakṛtutttejak Rasāyana

  4. Raktapitta-Hara therapy


🔹 Formulations:

  • Phalatrikādi kvātha

  • Ārogyavardhinī vaṭi

  • Sharpunkha churna, Bhringarāja churna

  • Kutaki (Picrorhiza) – proven hepatoprotective

  • Triphala Ghṛta, Avipattikara churna


🟡 2. Peptic Ulcer Disease (PUD)


🔹 Ayurvedic Correlation:

  • Parīṇāma śūla (परिणामशूल) – Ulcer pain after digestion

  • Amlapitta, Annadrava śūla

  • Grahani doṣa if chronic


🔹 Samprapti:

  • Pitta vitiation, hyperacidity, Agni dushti, Srotorodha, Rasa-Rakta-Pitta dhātu kṣaya


🔹 Chikitsā Sūtra (A.H. Cikitsā 9):

“अम्लं विदाहिनं तीक्ष्णं लवणं कटु च त्यजेत्”
– Diet & lifestyle correction + Pittahara treatment


🔹 Treatment:

  1. Pittashamana & Agnideepana

  2. Raktapitta-Hara + Vranaropana herbs

  3. Shīta virechana + ghṛta-based medications


🔹 Formulations:

  • Kamdugha rasa (with Mukta)

  • Sutshekhar rasa

  • Shankha vaṭi, Pravāla pishṭi

  • Drākṣādi kvātha, Yashtimadhu churna

  • Pittapapra ghṛta, Ghṛta siddha Harītakī


🟡 3. Gastroesophageal Reflux Disease (GERD)


🔹 Ayurvedic Correlation:

  • Urdhvaga Amlapitta, Utkledha, Hṛddaha, Chhardi, Pariṇāma Śūla


🔹 Samprapti:

  • Pitta + Kapha vitiation at Annavaha srotas, involving Āmāśaya

  • Reflux of Amla rasa upward causing heartburn


🔹 Chikitsā:

  1. Pitta-Kapha Shamaka chikitsā

  2. Agnideepana + Shamana + Anulomana

  3. Shīta virechana (mild purgation)


🔹 Formulations:

  • Sutshekhar rasa, Kamdugha rasa

  • Avipattikara churna, Yashtimadhu churna

  • Shankha Bhasma, Kapardika Bhasma

  • Pittānulomana taila, Triphala Ghṛta


🔹 Dietary Advice:

  • Avoid hot, spicy, sour, fried food

  • Consume cooling, milk-based food

  • Practice early dinners, avoid lying after meals


🟡 4. Diarrhea (Atisāra)


🔹 Ayurvedic Correlation:

  • Atisāra (अतिसारः) – Diarrhea

  • Defined in Charaka Cikitsā 19, A.H. Cikitsā 9


🔹 Types (C.S. Cikitsā 19):

  • Vātaja, Pittaja, Kaphaja, Sannipātaja, Āmajanya, Raktatisāra


🔹 Samprapti:

  • Vitiated doṣas (esp. Vāta-Pitta) in Pakwāśaya leading to loose motions

  • Associated with Āma, Agnimandya, dehydration


🔹 Treatment:

  1. Deepana–Pachana, Grahi therapy

  2. If ama present: use Ama pachana

  3. If severe: Use Stambhaka drugs


🔹 Formulations:

  • Mustakādi churna, Bilvādi churna

  • Kutaja ghana vaṭi, Dadimashtaka churna

  • Nagaramustādi kvātha, Shankha vaṭi

  • Lajjalu churna, Isabgol husk for chronic diarrhea


🟡 5. Constipation (Vibandha)


🔹 Ayurvedic Correlation:

  • Vibandha, Anaha, Apānavāta dushti

  • Described under Vāta Roga, Koshthashuddhi problems


🔹 Samprapti:

  • Vāta prakopa, Ruksha, śīta ahāra, low fiber, suppressed urges → Apānavāta dushti → hard stools


🔹 Treatment:

  1. Snehana (internal oleation)

  2. Anulomana – regulating Apānavāta

  3. Basti karma (if chronic)


🔹 Formulations:

  • Triphala churna (at bedtime with warm water or ghṛta)

  • Eranda taila (Castor oil)

  • Gandharvahastādi kvātha

  • Avipattikara churna (Pitta-vibandha)

  • Abhayārishta, Harītakī avaleha


📘 Classical References Summary

Disease Ayurvedic Equivalent Classical Source
Hepatitis Kāmala, Halimaka C.S. Cikitsā 16–17
Peptic Ulcer Amlapitta, Pariṇāma śūla A.H. Cikitsā 9
GERD Urdhvaga Amlapitta C.S. Cikitsā 15, A.H. 9
Diarrhea Atisāra C.S. Cikitsā 19
Constipation Vibandha C.S. Sūtra 15, A.H. 8

🔬 Modern Research Notes:

  • Kutaja – Anti-diarrheal, anti-amoebic

  • Yashtimadhu – Mucosal healing in ulcers

  • Triphala – Effective as mild laxative

  • Kutki, Bhringaraj, Kalmegh – Hepatoprotective

  • GERD and Amlapitta show 70% improvement in clinical trials using Avipattikara and Sutshekhar


Comments