सैरेयकः Barleria Prionitis

सैरेयकः  Barleria Prionitis

कुरण्टको वर्णपुष्पः स एवोक्तो महासहः

अम्लाटनः कषायोष्णः स्निग्धः स्वादुश्च तिक्तकः 

सैरेयकः श्वेतपुष्पः सैरेयः कटसारिका

सहाचरः सहचरः स च भिन्द्यपि कथ्यते 

कुरण्टकोऽत्रपीते स्याद्र क्त कुरबकः स्मृतः

नीले बाणा द्वयोरुक्तो दासी चार्त्तगलश्च सः 

सैरेयः कुष्ठवातास्रकफकण्डूविषापहः

तिक्तोष्णो मधुरोऽनम्लः सुस्निग्धः केशरञ्जनः 

( भा प्र )

रक्तपुष्पः कुरूबकः पीतपुष्पः कुरण्टकः |

नीलपुष्पस्त्वार्तगलो राजसैरेयकः स्मृतः ||

बाणस्त्वोदनपाकी स्यात् शाणकः केशरञ्जनकः |

सैरेयो मधुरःस्निग्धस्तिक्तोष्णः केशरञ्जनः ||

केश्यो बलासवातासकुष्ठकण्डूविषं जयेत् | 

( कै.नि.)

पीतःकुरण्टको ज्ञेयो रक्तः कुरबकः स्मृतः

कुरण्टको हिमस्तिक्तः शोफतृष्णाविदाहनुत् |

केश्यो वृष्योऽथ बल्यश्च त्रिदोषशमनो मतः ||

( ध.नि.)

सैरेयकस्तु झिण्टी स्यात्तस्मिन्कुरबकोऽरुणे।

पीता कुरण्टको झिण्टी तस्मिन्सहचरी द्वयोः॥

पर्य्याय: :-

कुरण्टकः , सैरेयकः , श्वेतपुष्पः ,सैरेयः ,

कटसारिका , सहाचरः , सहचरः ,कुरबकः ।

Varieties based on colour:

Pita Saireyaka – Barleria Prionitis Linn- Yellow ( कुरण्टकः )

Sveta Saireyaka – Barleria Cristata Linn – White ( सैरेयकः )

Raktha Saireyaka – Barleria Cristata Linn – Red ( कुरबकः )

Nila Saireyaka – Barleria Strigosa Willd – Blue ( बाणा )

Family- Acanthaceae

Hop-headed Barleria

Sanskrit synonyms:-

Amlatan – A plant having flowers which will not fade.

Dasi – To cure diseases, this plant is being cut by physician

Bhana – The plant having thorn which are as sharp as arrow.

Kurantaka – It is cut by the people to cure many diseases.

Saireyaka – The plant which grows in sunlight or in open place.

Sahachar – The shrubs grow together in a group.

Mrudu Kantaka – having soft thorns

Varnadya – flowers are colourful

Kinkirantaka

Jhinti – the fruits make peculiar sound

Hindi : कटसरैया

Kannada – Gorantige

Tamil – Shemmuli

Telugu – Mullu goranti

Part used- Whole plant

Properties:

Rasa – Tikta , Madhura 

Guna – Laghu 

Veerya – Ushna 

Vipaka – Katu 

Karma – Kaphavata shamana

Indications:-

केशरञ्जनः

केश्य

वृष्य

बल्य

Indicated in :-

कुष्ठ

वातास्र

कफ

कण्डू

विषापहः

Ayurvedic medicines containing Saireyaka:-

Rasnadi ghritam

Rasnerandadi Kashay

am

Sahacharadi kashayam

Varanadi kashayam 

Sahacharadi tailam etc