पुष्करमूलं - Inula racemosa

पुष्करमूलं - Inula racemosa  

उक्तं पुष्करमूलं तु पौष्करं पुष्करञ्च तत्

पद्मपत्रञ्च काश्मीरं कुष्ठभेदमिमं जगुः 

पौष्करं कटुकं तिक्तं उष्णं वातकफज्वरान् ।

हन्ति कासारुचि श्वासान् विशेषात् पार्श्वशूलनुत् 

 ( भा प्र )

पुष्करमूलं हिक्का कास श्वास पार्श्वशूलहराणां।

( चरक संहिता सूत्रस्थान २५ )

तिक्तं पुष्करमूलं तु कटूष्णं कफवातजित् ।

ज्वराऽरोचक कासघ्नं शोफाध्मान विनाशनम् 

श्वास हिक्कां जयत्येव सेव्यमानं शनैः शानैः 

( ध नि )

पुष्करं कटु तिक्तोष्णं कफवात ज्वरापहम् ।

श्वासारोचक कासघ्नं शोफघ्नं पाण्डुनाशानम् 

( रा नि )

पर्य्यायः:-

पुष्करमूलं ,पौष्करं , पुष्करं

पद्मपत्रं , काश्मीरं , कुष्ठभेदं ।

 Inula racemosa    

 Family: Asteraceae 

 

Indian Elecampane

Malayalam: പുഷ്ക്കരമൂലം

pushkaramoolam

Hindi: पुष्कर मूल

Kannada: rasnabheda 

Tamil: puskkaramulam 

Telugu: puskaramul

Part used- Root

Properties :-

Rasa – Tikta , Katu .

Guna – Laghu , Teekshna 

Veerya- Ushna 

Vipaka- Katu 

Effect on Tridosha :-

balances Kapha and Vata Dosha.

Sanskrit Synonyms:-

Padmapatra – leaves resemble those of lotus.

Kashmira – grows abundantly in Kashmir,

Kustha Bheda – resembles the herb Kushta (Saussurea lappa in action)

Classical Categorization:-

Charaka:-

Shvasahara

Hikkanigrahana 

Susruta:-

Phala Varga 

Vagbhata:- 

Hidhma Nigrahana(A.H)

Therapeutic uses :-

अग्र्यौषधं - पार्श्वशूल ।

ज्वरहरा

अरोचकहरा

कासाघ्ना 

शोफहरा 

आध्मानहरा

श्वासहरा 

हिक्काहरा 

पाण्डुहरा ।

Benefits;-

Pushkarmoola is a very useful Ayurveda herb, used in the treatment of heart diseases, respiratory diseases like asthma, bronchitis, cough etc. 

acts as aphrodisiac and uterine stimulant.

relieves fat and cholesterol.

has anti viral and anti bacterial effects.

Ayurveda medicine with Pushkarmula :– 

Shwasahara Kashaya

( Cha sa Su 4:37 )

 Bharngyadi kwadham

( चक्रपाणिसंग्रहे ज्वराधिकार: )

Maha Panchagavya Ghritam

Agastya rasayanam

Punarnavamandooram leham

Punarnava mandur tablet .

Arimedadi Thailam etc .