बकुल: - Mimusops Elengi

बकुल:  - Mimusops Elengi

बकुलो मधुगन्धश्च सिंहकेसरकस्तथा

बकुलस्तुवरोऽनुष्णः कटुपाकरसो गुरुः

कफपित्तविषश्वित्रकृमिदन्तगदापहः 

( भा प्र )

बकुलस्तुवरोऽनुष्णः कटुपाकरसो गुरुः|

कफपित्तविषश्वित्रकृमिदन्तगदापहः|

तत्फलं मधुरं स्निग्धं कषायं विशदं हिमम्।

कफपित्तहरं हृद्यं दन्त्यं समाहि वातलम् |

( कै.नि)

बकुलोद्भवपुष्पं च सुपक्वं च सुगन्धि च |

मधुरं च कषायं च स्निग्धं समाहि बाकुलम् ||

स्थिरीकरं च दन्तानां विशदं तत्फलं गुरु | 

( ध.नि.)

बकुलः शीतलो हृद्यो विषदोषविनाशनः।

मधुरश्च कषायश्च मदाढ्यो हर्षदायकः ||

बकुलकुसुमञ्च रुच्यं क्षीराढ्यं 

सुरभि शीतलं मधुरम् |

स्निग्धकषायं कथितं 

मलसङ्ग्रहकारकं चैव |

( रा.नि.)

बकुलत्वक्कफातड्करक्तहन्त्री दृढत्वकृत् ||

पुष्पं कषायमधुरं शीतं पित्तकफास्रजित् |

बकुलस्य फलं रूक्षं विशदं स्तम्भनं गुरु ||

कषायं मधुरं शीतं लेखनं कफपित्तहृत् |

दन्तदायकर ग्राहि विबन्धाध्मानवातकृत् ||

तद्वीजं दन्तवालघ्नं नस्याच्छीर्षरुजापहम् | 

 ( सो नि )

बकुल: , मधुगन्ध: , केसरः, सिंहकेसर:।

Botanical name : Mimusops Elengi

Family : Sapotaceae

English : Bullet-wood tree 

Indian medlar

Malayalam : ഇലഞ്ഞി Ilanji , Elanchi

Hindi: बकुल

Kannada: ರಂಜ Ranj

Tamil: மகிழம் Magizham

Telugu: పొగడ Pogada

Useful part : Bark, Flowers ,

Fruits, Seeds.

Properties:-

Rasa : Katu, Kashaya

Guna : Lakhu, Rooksha

Veerya: Sheeta ,anushna 

Vipaka: katu

Karma : Pittakapha shamana

Sanskrit Synonyms:-

Chira puspa

Madhugandha

Sthreemukha, 

Sthirakusuma,

Sthirapushpa

Seedhugandha

 Madyagandha

Sheershakesara, 

Kesara, 

Simha kesari

Visharada, 

Shimbisimha, 

Gudhapushpa, 

Krishna Twagankura,

Shiva .

Danta sula haram, balyam, 

hridyam, vishaghnam, brimhanam, samgrahi, lekhanam.

carminative, digestive, astingent,

cooling, diuretic, antimicrobial, 

antifungal, anthelmintic, antiviral, antipyretic, anti-inflammatory.

Sirasulam, Ulcers, wounds, fever, 

skin disease, cough, piles, 

leucorrhoea, mouth ulcers.

External uses :

flowers acts as nervine tonic

and generate freshness of mind. 

Powder of the flowers is used for 

nasal administration in headache. 

Bark powder is used for strengthening gums and teeth and in pyorrhoea.

Bakul seeds:

Powder nasya is useful in the 

treatment fo shiroroga – 

headachne and other

 disorders of head.

Internal uses :

Decoction of the bark is astringent

 and is therefore used in diarrhoea, dysentery and intestinal worms. 

 Alcoholic extract of flowers is 

 useful in heart diseases as it acts specifically on the heart and blood.

 Flowers and bark have good 

 hemostatic activity and are 

 therefore used in menorrhagia, leucorthoea, spermatorrhoea, 

 cystitis, gonorrhoea etc. 

 Ripe fruits are used as general tonic .

Bakula prasoonam is an ingredient in Baladhatryadi tailam.

( प्रसूनम् बकुलस्य च )